[39] Thực tiễn áp dụng trực tiếp điều ước quốc tế ở Việt Nam

(Cập nhật lần gần nhất: 23.7.2020). Theo Điều 6 Luật điều ước quốc tế năm 2016, có hai trường hợp quy định điều ước quốc tế (ĐUQT) có thể được áp dụng trực tiếp tại Việt Nam.[1] Trường hợp thứ nhất ở khoản 1 khi quy định của ĐUQT xung đột/khác với quy định của pháp luật Việt Nam về cùng một vấn đề thì áp dụng quy định ĐUQT. Trường hợp thứ hai là khi có quyết định cho phép áp dụng trực tiếp của Quốc hội, Chủ tịch nước hay Chính phủ khi thể hiện sự đồng ý chịu ràng buộc bởi một ĐUQT. Thực tế cho thấy rất hiếm trường hợp các cơ quan có thẩm quyền trên có quyết định cho phép áp dụng trực tiếp.

Dưới đây là danh sách các ĐUQT mà quyết định của Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ đồng ý chịu ràng buộc bởi một ĐUQT có điều khoản minh thị cho phép áp dụng trực tiếp ở Việt Nam (số lượng: 08).

Theo một số nguồn tin đáng tin cậy (tháng 4.2021), trên thực tế hầu hết các ĐUQT ở Việt Nam đều được áp dụng trực tiếp và được thể hiện trong hồ sơ đề nghị ký kết ĐUQT chứ không trong quyết định đồng ý chịu ràng buộc bởi một ĐUQT của Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ. Điều này đặt ra câu hỏi tiêu chí nào để xác định khi nào thì quyết định cho phép áp dụng trực tiếp ĐUQT sẽ được quy định minh thị trong quyết định của Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ, và khi nào thì ghi nhận trong hồ sơ đề nghị ký kết ĐUQT. Hơn nữa, câu hỏi quan trọng hơn là thực tiễn này có thể hàm ý rằng khi phê chuẩn, phê duyệt một ĐUQT, Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ đã phải đồng ý với tất cả mọi nội dung trong hồ sơ ký kết ĐUQT, không chỉ liên quan đến vấn đề áp dụng trực tiếp. Hồ sơ, theo đó, chính là nội dung của quyết định phê chuẩn, phê duyệt.

Ngoài ra, việc áp dụng trực tiếp ĐUQT không được ghi minh thị trong quyết định đồng ý chịu ràng buộc của Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ đặt ra yêu cầu là việc hiểu đúng và áp dụng đúng quyết định của các cơ quan này cần phải tìm đọc hồ sơ đề nghị ký kết ĐUQT, trong khi hồ sơ này không có sẵn để tiếp cận. Điều này đặt ra câu hỏi liệu có nên đưa thẳng việc áp dụng trực tiếp vào trong quyết định của Quốc hội, Chủ tịch nước và Chính phủ (hoặc trong thông báo ĐUQT có hiệu lực của Bộ Ngoại giao) để đơn giản hóa và minh thị hóa. Bởi vì đây là các văn bản được đăng công khai trên Công báo Chính phủ nên dễ dàng tiếp cận cho mọi đối tượng, bao gồm những nhà nghiên cứu không có cơ hội tiếp cận hồ sơ đề nghị ký kết ĐUQT.

Xem thêm các bài về luật điều ước quốc tế:

1. Giới thiệu chung về Công ước Viên năm 1969
2. Định nghĩa “điều ước quốc tế”
3. Quyền năng và thẩm quyền ký kết điều ước quốc tế
4. Các bước ký kết điều ước quốc tế
5. Bảo lưu điều ước quốc tế (xem thêm về Thực tiễn bảo lưu điều ước của Việt Nam)
6. Hiệu lực của điều ước quốc tế
7. Áp dụng các điều ước quốc tế cùng điều chỉnh một vấn đề (xung đột điều ước)
8. Sửa đổi và bổ sung điều ước
9. Vô hiệu điều ước
10. Huỷ bỏ, đình chỉ thi hành điều ước
11. Giải thích điều ước quốc tế

English summary: Practice in respect of direct application of treaties in Vietnam (last updated: 18/11/2017). Up to date, five (05) treaties to which Vietnam is a party are allowed to apply directly in Vietnam without any further domestic procedure. Four treaties are applied directly in whole, the other is partly.

———————————————

[1] Xem thêm Trần Hữu Duy Minh, Hiệu lực pháp lí và việc áp dụng điều ước quốc tế ở Việt Nam, Tạp chí Luật học, số 3(189), tháng 3 năm 2016, tr. 38 – 46, xem tại http://iuscogens-vie.com/2017/03/25/10/